عسر و حرج و نکات مهمی که باید بدانید!!! با وکیل نادری : عسر به معنای سختی و مشقت است و حرج به معنای تنگی و فشار است که در قوانین از دو جنبه مورد اشاره قرار میگیرند . اول از جهت معنای عام آن که همان معانی اخیرالذکر میباشد. و بطور مثال در مبحث مستثنیات دین به آن اشاره شده است.
دوم از جهت معنای خاص آن که در باب طلاق از آن صحبت به میان میآید. که قانونگذار محترم عسـر و حـرج را اینگونه تعریف کرده است که : بوجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد . در ادامه با وکیل نادری همراه باشید..
عسر و حرج در معنای عام
مواردی که قانونگذار محترم در قوانین مختلف از عبارت عسر و حرج استفاده کرده است. از جمله عبارتند از :
- الف) تبصره ماده 419 آیین دادرسی کیفری مصوب سال 1392 که در باب احاله پرونده کیفری بحث میشود.
- ب) بند ز ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مصوب سال 1394 ، در مقام احصاء مستثنیات دین میباشد .
- ج) بند ب ماده 28 قانون نظام صنفی کشور مصوب سال 1382 که در مورد تعطیلی محل کسب که منجر به عسر و حرج مصرفکننده میشود.
عسر و حرج در معنای خاص :
غالبا به نظر مردم کوچه و بازار میرسد که زن در هنگام انعقاد نکاح ، اگر شرط نکند که حق طلاق با وی باشد ، دیگر راهی برای جدایی با همسر خود ندارد و تنها راه طلاق از طرف زوج یا طلاق توافقی میباشد. اما برخلاف این نگرش عامه ، زن میتواند با توسل به نهاد عسـر و حـرج از شوهر خود جدا شود.
عـسر و حـرج در نکاح دائم و نکاح موقت :
در صورت اثبات عسر و حرج در دادگاه خانواده ، ختم به طلاق خواهد شد و دادگاه میتواند زوج را اجبار به طلاق نماید. و در صورتی که اجبار میسر نباشد. زوجه با اعطای نیابت از سوی دادگاه به دفترخانه برای اجرای صیغه ، طلاق داده میشود.
با توجه به اینکه طلاق مختص به نکاح دائم است. بنابراین اصولا نمیتوان نهاد عسر و حرج را در نکاح موقت استفاده کرد. اما براساس نظریه مشورتی که از سوی ادارهی حقوقی قوهقضائیه صادر شده است. چنانچه در مواردی زوجه منقطعه با عسر و حرج روبرو شود و این موضوع بر دادگاه ثابت گردد ، در اینصورت دادگاه میتواند با توجه به ملاک ماده 1130 قانون مدنی ، حکم به اجبار زوج به بذل بقیه مدت ازدواج موقت صادر نماید.
اعتیاد مرد به مواد مخدر :
دقت شود که برخلاف دید عرف جامعه ، صرف اعتیاد شوهر به مواد مخدر نمیتواند مصداق عـسـر و حــرج برای زن باشد تا بتواند درخواست طلاق دهد .
بلکه اعتیادی موجب عسـر و حـرج میشود که دارای دو ویژگی ذیل باشد :
- الف ) اعتیاد مرد به اساس زندگی مشترک لطمه وارد کند .
- ب) فرد معتاد از ترک اعتیاد امتناع میکند و قصد ترک اعتیاد ندارد.
دیگر مصادیق عسـر و حـرج
در نکات حقوقی عسـر و حـرج به این نکته مهم باید اشاره کرد. که مصادیق عسـر و حـرج نامحدود میباشند. و مصادیقی که در ماده 1130 قانون مدنی مصوب سال 1307 بیان شده است. صرفا جنبهی تمثیلی دارد و جنبه احصائی ندارد . از جمله مصادیق عسر و حرج عبارتند از :
- الف) بدون هیچ دلیل عقلانی شوهر منزل را به مدت شش ماه ترک کند .
- ب) وجود بیماری روانی برای شوهر مانند بدبینی که برای زن ، زندگی را غیرقابل تحمل میکند.
آیا اگر شوهر به موجب جرم کلاهبرداری ، محکوم به 5 سال حبس بشود ، زن میتواند درخواست طلاق بدهد ؟
بله ؛ اگر مرد به موجب حکم قطعی ، محکوم به 5 سال حبس و بیشتر از آن بشود. زن با توسل به نهاد عسـر و حـرج میتواند درخواست طلاق دهد.
اگر شوهر اقدام به ازدواج دوم کند و زن دوم اختیار کند ، زن اول میتواند از شوهر خود طلاق بگیرد ؟
ازدواج مجدد زوج ، خواه با اذن دادگاه باشد یا بدون آن ، نافی شروط ضمن عقد فیمابین زوج و همسر اول نیست و چنانچه به موجب شروط مندرج در قباله ازدواج ، در صورت انتخاب همسر دوم از ناحیه زوج ، زوجه اول حق درخواست طلاق داشته باشد ، میتواند از حق مزبور استفاده کند و در صورت عدم وجود شرط مزبور نیز چنانچه زوجه اول جهت طلاق دلایلی بر ایجاد عسر و حرج ناشی از ازدواج مجدد زوج ارائه نماید ، دادگاه ملزم به رسیدگی است.
پوریا نادری – وکیل پایه یک دادگستری