انواع دادگاه های بین المللی

دادگاه ها اماکنی هستند که به منظور رسیدگی به شکایات اشخاص و همچنین بررسی پرونده های مجرمان و صدور حکم برای آن ها ایجاد شده اند. در دادگاه ها افرادی که صلاحیت قانونی و قضایی دارند در مقام قاضی اقدام به رسیدگی به پرونده ها و صدور حکم می نمایند. اما انواع دادگاه های بین المللی معمولا به واسطه معاهدات بین المللی یا سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل متحد ایجاد می شوند.

انواع دادگاه های بین المللی

شاید بتوان ظهور دادگاه های بین المللی را به سال های جنگ جهانی اول (سال 1919)، در معاهده ورسای نسبت داد که در آن بر مجازات حاکم آلمان تاکید شده بود و پس از آن دادگاه های بین المللی بیشتری ایجاد شد. انواع دادگاه های بین المللی را می توان در دو دسته طبقه بندی کرد. البته منظور ما  در اینجا دادگاه هایی که صرفا تحت اقتدار حکمیت ملی یک کشور باشند نیست.دسته اول انواع دادگاه های بین المللی دادگاه هایی هستند که براساس معاهدات بین المللی یا سازمان های بین المللی ایجاد شده و دادگاه های دائم خوانده می شوند. درواقع محاکم بین المللی هستند که برای برای رسیدگی به جنایات بزرگ ایجاد شده اند (به عنوان مثال جنایات جنگی).. این نوع دادگاه ها طبق قوانین و معاهدات بین‌ المللی قضاوت می‌ کنند.

برای دادگاه های دائمی می توان به دیوان بین المللی دادگستری و دیوان کیفری بین المللی اشاره کرد.

دسته دوم، دادگاه های موقت بین المللی هستند که دارای صلاحیت های مکانی و زمانی خاص و شرایط خاص ایجاد شده اند مانند دادگاه بین المللی کیفری یوگسلاوی سابق.

دسته دیگری از انواع دادگاه بین المللی نیز وجود دارند که با ترکیبی از استراتژی های بین المللی و داخلی ایجاد می شوند، مانند دادگاه های کیفری مختلط (هیبریدی) لبنان یا سیرالئون.

دادگاه نورنبرگ

دادگاه نورنبرگ (نورنبرگ، شهری در آلمان) نمونه اولیه دادگاه بین المللی است که بعد از جنگ جهانی دوم ایجاد شد. به عبارت دیگر پس از اشغال آلمان به وسیله متفقین دادگاهی موسوم به نورنبرگ تشکیل شد که متشکل از 4 قاضی از کشورهای گروه متفقین و تحت حقوق بین الملل و قوانین جنگ بود.

هدف از تشکیل دادگاه نورنبرگ که یکی از انواع دادگاه های بین المللی موقت به شمار می رود، رسیدگی به جرایم علیه صلح و امنیت، جنایات جنگی و جرائم علیه بشریت که نازی ها در جریان جنگ جهانی دوم مرتکب شده بودند عنوان شد.

در جریان دادرسی های دادگاه نورنبرگ پرونده های اعضا و سران آلمان نازی که هولوکاست و دیگر جنایات جنگی را برنامه ‌ریزی و اجرا کرده بودند یا به هرشکلی در آن دست داشتند مورد رسیدگی و صدور حکم قرار گرفتند.

با تشکیل دادگاه نورنبرگ 22 تن از اعضای اصلی رهبری سیاسی، نظامی، قضایی و اقتصادی آلمان مورد محاکمه قرار گرفتند که سه نفر تبرئه شده، 12 نفر حکم اعدام گرفتند، سه نفر به حبس ابد و چهارنفر به حبس های طولانی محکوم شدند. احکام صادر شده در دادگاه نورنبرگ را می توان نقطه عطفی از تغییر قوانین کلاسیک به قوانین بین المللی مدرن دانست.

دادگاه توکیو

پس از تشکیل دادگاه نورنبرگ، دادگاه بین المللی نظامی توکیو نیز برای رسیدگی به جنایات جنگی توسط فرمانده عالی ارتش آمریکا تشکیل شد. هدف از تشکیل دادگاه توکیو، محاکمه سران نظامی ژاپن به خاطر جنایات جنگی بود. در دادگاه توکیو کیفرخواست علیه 28 نفر صادر شد و براساس آن همه متهمین محکوم شدند.

دادگاه توکیو نیز که برای رسیدگی به جنایات جنگی ایجاد شده بود در دسته موقت انواع دادگاه های بین المللی قرار می گیرد.

مهم ترین سازمان های داوری بین المللی کدامند؟ برای آشنایی با این سازمان ها کلیک کنید.

دادگاه بین المللی کیفری یوگسلاوی سابق

در سال 1993 دادگاه بین المللی کیفری برای رسیدگی به جنایات جنگی از سوی شورای امنیت سازمان ملل در شهر لاهه هلند ایجاد شد که به دادگاه کیفری بین المللی یوگسلاوی سابق شهرت دارد.

شورای امنیت سازمان ملل ادعا کرد که جنایات جنگی در یوگسلاوی امنیت و صلح جهانی را به خطر انداخته و به همین دلیل به استناد فصل هفتم منشور ملل متحد دادگاه یوگسلاوی تشکیل شد. ایجاد این دادگاه موقت که همچنان تا به امروز به فعالیت خود ادامه می دهد، آثار حقوقی مهمی بر حقوق بین الملل کیفری داشته است.

دادگاه یوگسلاوی سابق می تواند بر اساس صلاحیت خود در چهار مورد اقدام به تحت تعقیب قرار دادن مجرمان نماید:

• نقض شدید کنوانسیون های ژنو
• نقض قوانین یا رسوم جنگ
• کشتار دسته جمعی
• جنایات علیه بشریت
• دادگاه بین المللی کیفری برای نسل کشی رواندا

در جریان نسل کشی روآندا در سال 1994 حدود 800 هزار انسان کشته شدند. به همین دلیل و براساس قطعنامه 955 شورای امنیت در سال 1994 و در اجرای اختیارات ناشی از فصل هفتم منشور ملل متحد، دادگاه بین المللی کیفری رواندا ایجاد شد. صلاحیت این دادگاه بین المللی کیفری، رسیدگی به جرایم و جنایات علیه بشریت و نسل کشی در رواندا و کشورهای همسایه است که در خلال ژانویه 1994 تا پایان دسامبر 1994 اتفاق افتاده است.

دیوان کیفری بین المللی

دادگاه های موقتی مانند یوگسلاوی سابق و روآندا، اگرچه موقت و برمبنای صلاحیت های محدودی ایجاد شده اند، اما زمینه ساز تحولات حقوقی بعدی در سطح جهانی و شکل گیری دیوان کیفری بین المللی شدند. دیوان کیفری بین المللی به عنوان نخستین دادگاه از انواع دادگاه های بین المللی دائمی است که در سال 1998 تشکیل شد.این دیوان کیفری وظیفه رسیدگی به جنایاتی از جمله نسل کشی، جنایت تجاوز، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت و تعقیب مرتکبین جنایات بین المللی را بر عهده دارد.مقر دیوان کیفری بین المللی در شهر لاهه هلند است و بر اساس بند 1 ماده 5 اساسنامه دیوان صلاحیت رسیدگی به 4 جنایت گفته شده را دارد (نسل کشی، تجاوز، جنایات جنگی و اقدام علیه بشریت).

این دادگاه بین المللی به جرایمی رسیدگی می کند که بعد از تاریخ تشکیل آن توسط اتباع یا در قلمرو کشورهای عضو انجام شده باشد یا توسط شورای امنیت سازمان ملل به این دیوان محول گردد.

برای آشنایی با مسیر داوری بین المللی، پیشنهاد می کنیم مطلب چگونه داور بین المللی شویم را مطالعه نمایید.

دیوان بین ‌المللی دادگستری

دیوان بین المللی دادگستری، از انواع دادگاه های بین المللی دائمی به شمار می رود که یکی از ارکان قضایی مهم سازمان ملل متحد است و به منظور برای رسیدگی قضائی به اختلافات بین دولت ‌ها تشکیل شده است.

ستاد اصلی دیوان بین المللی دادگستری، کاخ صلح شهر لاهه هلند است و از مهم ترین وظایف آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رسیدگی به اختلافات قانونی میان کشورها و دولت ها (صلاحیت ترافعی)
• ارائه مشورت حقوقی به سازمان های بین المللی مانند مجمع عمومی سازمان ملل و آژانس های تخصص سازمان ملل (صلاحیت مشورتی)

هیئت دیوان بین المللی دادگستری متشکل از 15 قاضی است که با نظر مشترک مجمع عمومی سازمان ملل و شورای امنیت انتخاب می شوند و قضات دیوان نیز یک رئیس و یک نائب رئیس را برای مدت سه سال منصوب می کنند. نکته ای که برای انتخاب 15 قاضی دیوان وجود دارد این است که نباید دو قاضی ملیت و تابعیت یکسانی داشته باشند.آراء صادرشده توسط دیوان بین المللی دادگستری، الزام آور، قطعی و دارای ضمانت اجراست که این ضمانت اجرا، حق شکایت ذی ‌نفع در شواری امنیت است. احکام دیوان براساس حقوق بین الملل و طبق آیین دادرسی دیوان صادر می شود. تصمیمات دیوان نیز تنها در صورت رأی حداکثری (با حضور حداقل 9 عضو) اتخاذ می شود.

دادگاه های مختلط

علاوه بر دادگاه های بین المللی که نام بردیم، گاهی اوقات دادگاه های دیگری نیز با همکاری سازمان ملل و دولت هایی که در آن ها جرمی به وقوع پیوسته تشکیل می شوند که دادگاه های مختلط یا تلفیقی هستند. یکی از مهم ترین مثال ها در این زمینه دادگاه ویژه لبنان در سال سال 2007 بود که برای رسیدگی به حملات تروریستی 14 فوریه لبنان ایجاد شد.

سخن پایانی

با انواع دادگاه های بین المللی آشنا شدیم. لزوم رسیدگی به جنایات بین المللی و اقداماتی که علیه انسان ها صورت می گیرد، مهم ترین دلیل شکل گیری انواع دادگاه های بین المللی دائمی و موقت است.اگر به مباحث حقوقی و به خصوص داوری حقوقی بین المللی علاقه مند هستید با کمک موسسه حقوقی بین المللی دکتر بهنیایی می توانید صفر تا صد آموزش های داوری داخلی و بین المللی را بگذرانید و به یکی از داوران خبره حقوقی در سطح داخلی و جهان تبدیل شوید.