مفهوم حقوقی قرار نظارت قضایی چیست ؟ قانونگذار جهت حفظ حقوق و آزادی‌های متهم در مراحل تحقیقات مقدماتی و رسیدگی ، راهکار جدیدی را با عنوان قرار نظـارت قضایی پیش‌بینی کرده است. قرار نظارت نیز مانند قرارهای تامین کیفری ، آزادی‌های متهم را محدود میکند. ولی محدودیت ناشی از صدور قرار نظارتقضایی در مقایسه با قرارهای تامین کیفری خفیف‌تر است.
انواع قرار نظارت قضایی
اصل بر امکان صدور قرار نظـارت قضایی بصورت تکمیلی است. و امکان صدور قرار نـظارت قضایی مستقل بصورت استثنائی در جرایم تعزیری درجه 7 و 8 وجود دارد که توضیح آن به شرح ذیل است :
الف ) قـرار نظـارت قضـایی تکمیـلی
بازپرس میتواند متناسب با جرم ارتکابی ، علاوه بر صدور قرار تامین کیفری ، قرار نظـارت قضایی را برای مدت معین صادر کند.
ب)قـرار نظـارت قضـایی مستـقل
در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت ، در صورت ارائه تضمین لازم برای جبران خسارات وارده ، مقام‌قضائی میتواند فقط به صدور قرار نظـارت قضائی اکتفاء کند.
موارد قرار نظارت قضایی :
قرار نظارت شامل یک یا چند مورد از دستورهای زیر است :
- معرفی نوبه‌ای خود به مراکز یا نهادهای تعیین‌شده توسط بازپرس
- منع رانندگی با وسایل نقلیه موتوری
- منع اشتغال به فعالیتهای مرتبط با جرم ارتکابی
- ممنوعیت نگهداری سلاح دارای مجوز
- ممنوعیت خروج از کشور
ویژگی قـرار نظــارت قضـایی
قرار نظارت باید مستدل و موجه و با نوع و اهمیت جرم ، شدت مجازات ، ادله و اسباب اتهام ، احتمال فرار یا مخفی شدن متهم و از بین رفتن آثار جرم ، سابقه‌ی متهم ، وضعیت روحی و جسمی ، سن ، جنس ، شخصیت و حیثیت او متناسب باشد . بعبارت دیگر باید اصل تناسب در قرار نظـارت قضایی رعایت شود.
ضمانت‌اجرای تخلف از اجرای قـرار نظـارت قضـایی
هرگاه متهم از اجرای قرار نظـارت قضایی که توام با قرار تامین صادر شده است، تخلف کند ، قرار نظارت لغو و قرار تامین تشدید میشود . لازم به ذکر است که در جهت تشدید نمیتوان قرار صادره را به بازداشت موقت تبدیل کرد . بعلاوه تشدید تامین قابل اعتراض است.
در صورت تخلف متهم از اجرای قرار نظـارت مستقل ، قرار صادره به قرار تامین مناسب تبدیل میگردد. و لازم به ذکر است که در اینصورت نمیتوان قرار صادره را به بازداشت موقت تبدیل کرد.
موارد رفع اثرکردن از قرار نظارت قضایی
در صورت بوجود آمدن حالتهایی قرار نظـارت منتفی میشود که به شرح ذیل است :
الف ) در صورت مجازات مرتکب ؛
اگر مجازات حبس ، تبعید یا اقامت اجباری باشد ، شروع به اجرای مجازات برای منتفی شدن قرار کافی است. اما در سایر مجازاتها(دیه،شلاق،جزای‌نقدی) ، اجرای کامل مجازات باعث پایان نظارت قضایی میشود.
ب) در صورت عدم مجازات مرتکب ؛
صرف صدور قرارهای منع‌تعقیب ، تعلیق‌تعقیب ، موقوفی‌تعقیب و تعلیق اجرای مجازات و همچنین مختومه شدن پرونده مانند صدور حکم برائت باعث از بین‌رفتن قرار نـظارت میشود.
پوریا نادری – وکیل پایه یک دادگستری
